ოქროს კარიბჩე,სოლომონის ტაძარი და საბაცმინდის ლავრა

ოქროს კარიბჭე უძველესია დღემდე შერმორჩენილ კარიბჭეთა შორის იერუსალიმის ძველი ქალაქის გალავანზე. სავარაუდოდ აგებულ იქნა 520-იან წლებში, იუსტინიანე I-ის იერუსალიმის აღმშენებლობის პროგრამის ფარგლებში, გალავანში ადრინდელი კარიბჭის ნანგრევების ადგილას. ალტერნატიული თეორიით ის შესაძლოა აგებული ყოფილიყოს მე-7 საუკუნეში უმაიადის ხალიფთა მიერ დაქირავებულ ბიზანტიელ ხელოსანთა მიერ.

ქრისტიანულ ლიტერატურაში ამ კონსტრუქციას "ოქროს კარიბჭით" მოიხსენებენ, არაბულში კი ის ცნობილი იყო როგორც "მუდმივი სიცოცხლის კარიბჭე". ებრაელები კარიბჭესთან მოწყალებისთვის ლოცულობდნენ, საიდანაც მომდინარეობს სახელი "შაარ ჰარახამიმ", "მოწყალების კარიბჭე".

კარიბჭე მდებარეობს ტაძრის მთის აღმოსავლეთ მხარის შუაგულში. შესასვლელი ამ პოზიციაში რიტუალური მიზნებისთვის უნდა ყოფილიყო გამოყენებული ბიბლიურ დროში.

ებრაული ტრადიციით ეს ის კარიბჭეა, რომელშიც მესია იერუსალიმში უნდა შემოვიდეს. კარიბჭე დალუქულ იქნა 1541 წელს ოსმალეთის სულთანი სულეიმან I-ის მიერ, შესაძლოა მესიის შემოსვლის თავიდან არიდების გამო. მუსულმანებმა ასევე კარიბჭის წინ სასაფლაო მოაწყვეს, შესაძლოა იმ მოსაზრებით, რომ მესია ვერ შეძლებდა საკუთარი თავის წაუბილწავად ქალაქში შემოსვლას.
სოლომონის ტაძარი (ებრ.: בית המקדש, ბეით ჰამიკდაშ), ასევე პირველი ტაძარი, ბიბლიურად პირველი ებრაული ტაძარი იერუსალიმში. ტაძარი ლოცვებისა და მსხვერპლშერწირვის უმთავრესი ადგილის დანიშნულებას ასრულებდა. ტაძრის მშენებლობა დასრულდა ძვ. წ. X საუკუნეში; ბაბილონელებმა გაანადგურეს ძვ. წ. 586 წელს.
საბაწმიდის ლავრა, ქართული მწიგნობრობის უძველესი და უმნიშვნელოვანესი კერა პალესტინაში, იერუსალიმის სამხრეთ-აღმოსავლეთით, დაახლოებით 13-15 კმ-ზე. სავანე დაარსა ცნობილმა საეკლესიო მოღვაწემ საბა განწმედილმა (439-532) V საუკუნის 80-იან წლებში, იქ შეიქმნა ქრისტიანული მწერლობის მრავალი მნიშვნელოვანი ძეგლი ბერძნულ, ქართულ, სირიულ, სომხურ, არაბულ ენებზე. საბაწმიდის ლავრაში ქართველი ბერები ადრევე დასახლდნენ. VIII-X საუკუნეებში არაბთა მომძლავრების გამო სამშობლოდან გადახვეწილმა ქართველმა ბერებმა საბაწმიდის ლავრაში გაცხოველებული კულტურულ-საგანმანათებლო საქმიანობა გააჩაღეს. VIII-IX საუკუნეებში იქ გატარდა ქართული სალიტერატურო ენის რეფორმა, შემუშავდა ბიბლიური წიგნების ე.წ. საბაწმიდური რედაქცია (დაახლოებით IX ს.),განვითარდა ორიგინალური ჰიმნოგრაფია (ბასილი საბაწმიდელი, იოანე-ზოსიმე), თარგმნითი ლიტერატურა. გახშირდა ხელნაწერთა დამზადება, დაოსტატდნენ კალიგრაფები (მაკარი ლეთეთელი, გიორგი თბილელი, იოანე-ზოსიმე). იქ დამზადებულ ხელნაწერთაგან მნიშვნელოვანია 864 წლის ე. წ. სინის მრავალთავი - უძველესი ქართული თარიღიანი ხელნაწერი; ჭილ-ეტრატის იადგარი (IX საუკუნე) და სხვა. საბაწმინდის ლავრის ცხოველი ურთიერთობა ჰქონდა საქართველოსთან. იქ შექმნილი ლიტერატურული პროდუქცია ქართველ მწიგნობართა და პილიგრიმთა საშუალებით გავრცელდა როგორც პალესრინაში, ისე საქართველოშიც და საგრძნობი გავლენა მოახდინა ქართული მწერლობის შემდგომ განვითარებაზე. საბაწმიდის ლავრიდან სამხრეთ საქართველოში გადმოინერგა ტიპიკონი (საუკუნე), რომლის ახალი რედაქცია (XII საუკუნე) მთელ საქართველოში გავრცელდა.

XI საუკუნიდან არაბთა მოძალებისა და სავანის ხშირი დარბევის გამო ქართველმა მოღვაწეებმა სხვა მონასტრებს მიაშურეს და ხელნაწერებიც ახალ სადგომებში გადაიტანეს. ამიტომაც საბაწმიდის ლავრის ქართულ ხელნაწერთა უმრავლესობა სინის მთაზეა დაცული; ორიოდე მათგანი ინახება თბილისსა და პეტერბურგში.

წყარო: google